header-int

PAPEL GOVERNU PREZERVA NO DEZENVOLVE UMA-LULIK HANESAN ERANSA KULTURAL

Rabu, 08 Feb 2023, 12:27:44 OTL - 301 View
Share

JORNAL DEPARTAMENTU POLÍTIKA DEZENVOLVIMENTU, VOL: 1

Edisaun Tinan Akadémiku 2022

PAPÉL GOVERNU PREZERVA NO DEZENVOLVE

UMA-LULIK HANESAN ERANSA KULTURAL

  Autór: João Soares Martins, NER 19.03.02.031,

  Departamentu Polítika Dezenvolvimentu

    Orientadór: Leoneto Madeira Martins no Santino Barros

        ABSTRATU

Obra Sientífika ho Titulu Papél Governu Prezerva no Dezenvolve Uma-Lulik hanesan Eransa Kultural. Prezervasaun Uma-Lulik iha Timor-Leste, nu’udar parte husi aspeitu  dezenvolvimentu ne’ebé maka hatur iha matadalan Planu Estratéjiku Dezenvolvementu Nasionál 2011-2030 nian. Ho nune’e, liuhusi Polítika VIII Governu Konstituisionál, Sekretaria Estadu Arte no Kultura (SEAK)  hodi bele tulun materiál Uma-Lulik sira ne’ebé nia orijinalidade kuaze atu lakon hodi konstrui no prezerva hikas fali. Difikuldade oi-oin ne’ebé lia na’in no família sira hasoru, liuliu iha prosesu atu harii Uma-Lulik. Ne’e nu’udar hatuur nanis ona iha   KRDTL Artigo 59, alina 5, katak Ema hotu-hotu iha direito atu goja hodi hari’i kultura hanesan obrigasaun atu haburas depende no fo valor ba patrimoniu  eransa kultura mak  uma trradisional ho ninia edifisiu etniku iha area ne’ebé presiza salva guarda arkiatetura Uma-Lulik sira  hanesan eransa ne’ebé mak bei-ala sira rai hela.ba jerasaun hotu atu bele konserva nafatin.

Teoria ne’ebé uza hodi reforsa obra sientifiku ne’e mak hanesan teoria Governasaun, teoria dezenvolvimentu, teoria prezerva, teoria Uma-Lulik no teoria Kultura.

Métodu ne’ebe uza mak métodu peskiza kualitativu deskriptivu, Tekniku halibur dadus sira mak observasaun, entrevista no dokumentasaun, tekniku analiza dadus mak koleksaun dadus, redusaun dadaus, aprezentasaun dadus no verifikasaun dadus sira.

Rezultadu peskiza hatudu katak Implementasaun Polítika governu ba preserva no dezenvolve Uma-Lulik hanesa eransa  iha teritóriu Timor-Leste, sai realidade no hetan apresiasaun aas husi povu, tanba hatan duni ba povu nia nesesidade ne’ebé sira labele hatan rasik tanba infrenta problema sosiál oi-oin. Polítika ne’e hala’o ho maneira tulun ba harii Uma-Lulik foun maibé tenki sasan originál hanesan duut ho ai no bele tulun ba hala’o serimónia inagurasaun. Ho nune’e identidade kultura povu Timor-Leste sei la mihis no lakon, maibé sei dezenvolve ba bebeik.

Konkluzaun Papél governu ba tulun inan-aman sira hodi harii no hadia fila fali Uma-Lulik sira, ho nune’e, uma na’in sira mós tenki iha dever no responsabilidade morál hodi kuida, haburas no hatutan ba jerasaun ba jerasaun kona-ba prosesu serimónia kultura Uma-Lulik nian. Tan ne’e governu ho povu serbisu hamutuk hodi tulun malu hodi kontinua dezenvolve no prezerva uma-lulik iha tempu sira oin mai.

Lia Fuan xavi; Governu, Dezenvolvementu, Uma-Lulik no Kultura

 

 

Atu Hetan Detalho Ida Ba Jurnal Bele Klik Iha Ne'e:

Unidha Universidade da Paz nudar instituisaun Superior edukativus nebe realiza apredizazen, pesquizas, no sai servidor/pengabdian ba sidadaun sira hodi fiar metin ba direitu fundamental ema nian, tuir normas Universal sira no konstituisaun RDTL
© 2024 Universitas da Paz Follow Universitas da Paz : Facebook Twitter Linked Youtube