header-int

FUNSAUN NO RESPONSABILIDADE INSTITUTU BA DEFEZA DIREITU LABARIK (INDDICA, I.P.) HODI ASEGURA DIREITU

Kamis, 05 Okt 2023, 14:40:44 OTL - 314 View
Share

FUNSAUN NO RESPONSABILIDADE INSTITUTU BA DEFEZA DIREITU LABARIK (INDDICA, I.P.) HODI ASEGURA DIREITU LABARIK TUIR ARTIGU 18 KONSTITUISAUN REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE

Fakuldade Direitu, Universidade da Paz (UNPAZ)

Autor : 1) Adriana Guerra Bere Garcia Email. adrianabere99@gmail.com

2) Dr. Reinaldo Francisco Luis, Lic. Dir., MD Email: reinaldofranciscoluis641@gmail.com

3) Honório da C. F. Hornai, Lic. Dir., M.D (75843974)

 

ABSTRATU

Nu’udar Estadu Direitu demokrátiku ne’ebé maka estabelese sistema jurídiku no polítiku no promove igualdade, Liberdade, justisa no partisipasaun. Hanesan Estadu ne’ebé garantia direitu fundamental katak respeita dignidade umana hodi realiza sosiedade ne’ebé justu, prósperu no solidáriu. Estadu Timor-Leste liu husi tomador desijaun kria lei hodi regula no proteje ema nia direitu, partikularmente regulariza tuir kategoria hanesan sexu, kondisaun defisiénsia, idade, labarik, joven no katuas no ferik. Kuaze nasaun hotu konsidera Labarik nu’udar ajente kontinuador futuru nasaun nian. Labarik sira-nia direitu nu’udar parte ida husi Direitu Umanu no Labarik sira presija hetan protesaun hodi labele sai vítima ba kualker asaun husi indivídu ka grupu iha forma direta tantu indiretamente.

Nune’e mak Timor-Leste fó protesaun espesial ba labarik sira hodi realiza sira-nia direitu, hanesan deskreve iha artigu 18 Konstituisaun RDTL kona-ba Protesaun ba Labarik-oan sira. Esénsia husi artigu ne’e katak labarik sira nu’udar umanu ne’ebé vulnerável, frájil no dependente ba ema ne’ebé haleu sira, maibé labarik sira sai nu’udar alvu importante ba Estadu hotu iha mundu. Iha parte seluk, labarik sira iha nesesidade diferente ho sira ne’ebé joven no adultu inklui iha nesesidade espesial bazeia ba sira-nia diversidade ka ho kondisaun defisiénsia.

Hodi garantia realizasaun labarik sira-nia direitu maka, Governu Konstitusional VIII harii Institutu Defeza ba Direitu Labarik (INDDICA, I.P.), hanesan institutu ne’ebé dedikada ba proteje no promove direitu labarik ho nia jurisdisaun. INDDICA I.P., hala’o misaun abranjente no inklui medida garantia ba labarik hodi moris ho seguru no sira-nia direitu fundamental protejidu no respeitadu, ne’ebé inklui bem-estar no dezenvolvimentu saudável ba labarik sira iha sosiedade. INDDICA, I.P., hala’o papel hodi superviziona governu partikularmente Ministériu Solidarieade Sosiál no Inkluzaun, Ministériu Justisa, Ministériu Saúde no Ministériu Edukasaun Juventude no Desportu relasiona ho implementasaun Planu Asaun Nasional ba Direitu Labarik, hodi haree lejislasaun sira, programa, promosaun no sensibilizasaun kona-ba direitu labarik. Aleinde ne’e halo kooperasaun ho nasaun sira seluk hodi bele fó tulun no tau atensaun máximu ba labarik sira.

Maibé relasiona ho garantia ba implementasaun  Direitu Labarik iha Timor-Leste hasoru mós kestaun sira tuir mai:

  1. La iha armonizasaun husi lei sira hodi define idade labarik ne’ebé presija hodi hetan protesaun
  2. Seidauk iha Kódigu Labarik ne’ebé sai nu’udar mahon ba lei sira seluk relevansia ba labarik, seidauk iha Lei Traballu Infantil, Lei Edukativu ba Menor, Lei Adopsaun Labarik inklui Lei Justisa Juvenil hodi bele projete labarik sira.

Teoria ne’ebé peskizadór uza hodi deskobre problema iha leten mak Teoria Governu, Teoria Responsabilidade, Teoria Kompeténsia nune’e mós Prinsípiu Legalidade, Konseitu Estadu Direitu, Konseitu Direitu Umanu, Konseitu Labarik no Direitu Labarik. Métodu ne’ebé uja hodi halo peskiza mak métodu peskija normativu hodi  identifika no deskreve kona-ba konflitu norma no norma mamuk.

Husi problema sira ne'ebé iha, peskizadór deskreve mak  “Kompeténsia INDDIC, I.P., hodi fó protesaun ba labarik inklui funsaun no responsabilidade INDDICA hodi asegura direitu labarik iha Timor-Leste, maibé iha kazu ne’e peskizadór konklui katak eziste konflitu lei hodi multi-interpretasaun kona-ba labarik ne’ebé maka presija hetan protesaun no norma mamuk tan seidauk iha lei espesífiku balun hodi proteje labarik sira.

Liafuan xavi: “Kompeténsia, Funsaun no Responsabilidade INDDICA, I.P., iha Implementasaun Direitu Labarik”

Atu Hetan Detalho Ida Ba Jurnal Bele Klik Iha Ne'e:

Unidha Universidade da Paz nudar instituisaun Superior edukativus nebe realiza apredizazen, pesquizas, no sai servidor/pengabdian ba sidadaun sira hodi fiar metin ba direitu fundamental ema nian, tuir normas Universal sira no konstituisaun RDTL
© 2024 Universitas da Paz Follow Universitas da Paz : Facebook Twitter Linked Youtube