EFEITU JURIDIKU FUNSAUN TARA-BANDU IHA SUCU AINARO, POSTU ADMINISTRATIVU AINARO, MUNISIPIU AINARO

EFEITU JURIDIKU FUNSAUN TARA-BANDU IHA SUCU AINARO,POSTU ADMINISTRATIVU AINARO,MUNISIPIU AINARO.

¹ Florinda Letízia de Araújo Xavier ² Joco Sarmento Capela, Lic.Dir.,M.D.³ Miguel Mali Bere Fernandes, Lic.Dir.,M.D. Universidade da Paz (UNPAZ), Faculdade Direitu, Programa Studo Siensia Direitu.

ABSTRATU

Estadu RDTL, valoriza Direitu Kostumariu iha Konstituisaun Republika Demokratika Timor-Leste, liu husi artigu 2⁰ numeru (4) defini katak : Estadu valoriza norma no lisan rai Timor nian ne’ebé la’os kontra lei inan no mós legislasaun seluk tan ne’ebé koalia direitu ne’ebé mai husi lisan no toman. Iha Sucu Ainaro kada tinan sempre hala’o ritual kona-ba Tara-Bandu. Maibe realidade sosiedade sira sempre hamosu problema hanesan tama ema nia kintal arbiru, kasa animal arbiru, tesi ai-horis arbiru iha Ai-laran Fuik sira no naok sasan arbiru, sosiedade sira sempre hasoru problema hirak ne’e maske hala’o ona ritual kona-ba Tara-Bandu. Formulasaun problema husi monografia ida ne’e mak hanesan :1.) Tamba sá lalaok Tara-Bandu iha Sucu Ainaro diferente ho Sucu sira seluk?. 2.) Oinsá sansaun ba sira ne’ebé kontra regras Tara-Bandu nian?. Abordazem legal ne’ebé uza iha peskiza ne’e mak adordazem kualitativu ho Metodu Peskiza Jurídiku empíriku.

Lala’ok Tara-bandu iha sucu Ainaro diferente tebés ho Sucu Casa no Sucu Manutasi tamba sira iha idak-idak nia ritual ne’ebé mak la hanesan sira idak-idak nia lalaok ne’ebé mak diferente kona-ba ritual ne’ebé mak sira hala’o la hanesan ho Sucu Ainaro rasik, no símbolu ne’ebé mak Sucu rua ne’e utiliza rasik mós diferente ho Sucu Ainaro rasik no Sucu nia regulamentu ne’ebé mak atu implementa ba komunidade sira ne’ebé mak kontra regras diferentes tebés ho sucu Ainaro rasik. No bainhira Sosiedade sira kontra regras ne’ebé mak lia na’in sira hatur ona iha momentu Tara-Bandu mak sira sei hetan sansaun ne’ebé mak bele halo sosiedade sira tauk no la bele atu repete tan hahalok ne’ebé mak sira halo kontra regulamentu ne’ebé mak iha ona. No sansaun ne’ebé mak sei fó ba sosiedade sira mak hanesan; sira kumpri tuir regras sira iha ona sira sei sosa karau metan ida, tua midar, moruk, bua malus, tabaku timor.Bazeia ba rezultadu husi peskiza ne’ebé iha leten mak peskizador konklui katak Tara-bandu nu’udar kultura ka toman ida ne’ebé kuaze ema Timor hotu implementa nu’udar identidade ema Timor ne’e rasik tuir lisan ida-idak nian. Tamba ne’e Tara-Bandu importante tebés ba Sucu Ainaro atu proteze animal fuik sira hanesan manu fuik, rusa, nst. ka ai-laran tuan sira, tamba ai-laran tuan sira mka importante ba kriasaun animal fuik sira. Bazeia ba konkluzaun iha leten mak eskritor rekomenda ba parte kompetente sira mak hanesan:1.) Rekomenda ba Lian na’in sira mos tenki tau matan ba regulamentu ne’e rasik atu nu’une bele lao ho dik. 2.) Rekomenda ba Xefi Suku sira tenki rona hanoin husi lia nain sira atu nune labele hamosu tan problema iha sosiedade. 3.) Rekomenda ba komunidade sira iha Suku Ainaru katak kumpri nafatin regras sira ne’ebé Lia na’in ho Xefi Suku sira hatur ona Tara-bandu nia laran.

Lia Fuan Save : Efeitu Juridiku  Tara-Bandu, Funsaun Tara-bandu

Atu Hetan Detalho Ida Ba Jurnal Bele Klik Iha Ne'e: